Bebeklerin katı gıdaya geçiş süreci, hem bebeklerin hem de ailelerin yeni bir evreye adım attığı, özen ve dikkat gerektiren bir dönemdir. Bu süreçte doğru bilgilere ve uygulamalara yer vermek, bebeklerin sağlıklı büyüme ve gelişimini destekler. T.C. Sağlık Bakanlığı ve diğer ulusal kurumların yanı sıra, CDC, UNICEF, Mayo Clinic ve NHS gibi uluslararası otoriteler de bu konuda değerli rehberlik sağlar. Bu kurumlar, katı gıdalara ne zaman ve nasıl başlanması gerektiği konusunda genel prensipler sunarak, bebeklerin ihtiyaçlarına uygun beslenme stratejilerinin oluşturulmasına yardımcı olurlar.
Bebeğim Katı Gıdaya Hazır mı?
Tüm ulusal ve uluslararası kaynakların hemfikir olduğu konu bebeklerin 6.aya kadar aldığı anne sütünün tüm ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli olduğudur. Bebeklerin bu zamandan sonra artan ihtiyaçlarını karşılamak için tamamlayıcı beslenmeye geçmek önemlidir. Besinlerle doğru bir başlangıç yapmak bebeğinizin fiziksel gelişimine olduğu kadar gelecekte besinlerle doğru ilişkiler kurması için de oldukça önemlidir.
Bebeğinizin tamamlayıcı beslenmeye başlama zamanı geldiğinde bebeğinizin takibini yapan profesyonelin onayı ve sizin gözlemleriniz bebeğinizin bu evreye hazır olup olmadığına karar vermek için oldukça önemlidir.
Unutmamak gereklidir ki her bebeğin zihinsel ve fiziksel gelişimi, büyüme ritmi birbirinden farklıdır ve özenle takip edilmelidir. Bebeğinizi gözlerken yanıtlamanız gereken 4 soru aşağıdadır:
1. Bebeğiniz başını sabit ve dik bir pozisyonda tutabiliyor mu?
2. Bebeğiniz destekle oturabiliyor mu?
3. Bebeğiniz ellerini veya oyuncaklarını mı ağzına alıyor?
4. Bebeğiniz yemek yeme isteğini öne doğru eğilerek ve ağzını açarak mı gösteriyor?
Eğer yanıtlarınız evet ise ve sağlık profesyonelinizin de onayını aldıysanız bebeğinizi katı gıdalarla tanıştırmaya başlayabilirsiniz ancak aşağıdaki durumlar yanılmanıza sebep olabilir:
1. Yumruklarını çiğnemek
2. Gece uyanmak (normalden daha fazla)
3. Ekstra süt istemek
Bunların hepsi bebekler için normal davranışlardır ve mutlaka aç olduklarına veya katı gıdaya başlamaya hazır olduklarına dair bir işaret değildir.
Katı gıdaya geçerken dikkat edilmesi gerekenler, hem Türkçe hem de yabancı kaynaklarca benzer temel prensipler üzerinde durulur. T.C. Sağlık Bakanlığı, CDC, UNICEF, Mayo Clinic ve NHS gibi kuruluşların önerileri bir araya getirildiğinde, aşağıdaki ana hatlar çizilebilir:
1-Gıda Çeşitliliği ve Kademeli İlerleme
Yavaş ve Sabırlı İlerleme
Yeni gıdalara yavaşça başlanmalı ve bebeklerin tepkileri gözlemlenmelidir. Her yeni gıda, potansiyel alerjik reaksiyonları izlemek için tek tek ve aralarında birkaç gün olacak şekilde tanıtılmalıdır.
Gıda Çeşitliliği
Bebeklere sunulan gıdaların çeşitliliği artırılmalı, bu sayede farklı tatlar ve dokular keşfedilmelidir. Bu çeşitlilik, ileride daha iyi bir yeme alışkanlığı ve damak zevkinin gelişimine katkıda bulunur. Yaklaşık 6 aylıktan itibaren katı gıdaları vermeye başladığınızda, bebeğinizi püre veya karıştırılmış gıdalardan, püre, topaklı-hafifçe ezilmiş veya elle yenebilen gıdalara geçirmeye çalışın.
Bu onların çiğnemeyi, katı yiyecekleri ağızlarında hareket ettirmeyi ve yutmayı öğrenmelerine yardımcı olur.
Katı Gıdaya Geçerken Basit Gıdalarla Başla
Bebeğinizin bu süreçte anne sütü almaya devam edecek, anne sütüne ek olarak katı gıdaları tanışma amacıyla tüketmeye başlayacak. Anadolu’da bazı geleneksel alışkanlıklar aksini söylese de şeker ve tuz içermeyen, tek içerikli gıdalar sunmak bebeğiniz için oldukça yeterlidir.
Bebeğinizde ishal, döküntü veya kusma gibi bir reaksiyon olup olmadığını görmek için her yeni yiyecek arasında üç ila beş gün bekleyin. Tek malzemeli yiyecekleri tanıttıktan sonra bunları kombinasyon halinde yedirebilirsiniz.
Bebeklerinize alerjik reaksiyon riski olan gıdaları vermemeli ve meyve suları içirmekten kaçınmalısınız. Bebeğinize boğulma riski yaşatabilecek katı besinlerden uzak durun.
Aylara Göre Tamamlayıcı Besinler
6. Ay: Anne sütüne devam edilirken, yoğurt, meyve ve sebze püreleri, pekmez, yumurta sarısı (1/4 oranında) ve şekersiz muhallebi gibi besinlerle tamamlayıcı beslenmeye başlanabilir.
7-8. Ay: Yumurta sarısının miktarı artırılabilir, et çeşitleri, sebze püreleri ve bitkisel yağlar eklenmelidir
9-12 Ay: Bebeklerin diyetine çatalla ezilmiş ev yemekleri, tam yumurta, pastörize peynir ve kuru baklagil ezmesi gibi daha çeşitli gıdalar dahil edilmelidir.
2- Gıda Güvenliği ve Hazırlığı
Gıda Hazırlığı
Gıdalar, bebeklerin yutma ve çiğneme kapasitelerine uygun olarak hazırlanmalıdır. İlk aşamalarda genellikle püre halinde gıdalar tercih edilirken, bebek büyüdükçe daha katı gıdalara geçilebilir.
Bazı bebekler püreli, topaklı-hafifçe ezilmiş veya elle yenen yiyeceklerle başlamayı sever. Diğer bebeklerin yeni dokulara alışması biraz daha uzun sürer, bu nedenle ilk başta kaşıkla hazırlanan pürüzsüz veya karıştırılmış yiyecekleri tercih edebilirler, bebeğinize bu topaklı-hafifçe ezilmiş ürünleri vermeye devam etmelisiniz.
Bebeğinize yemek hazırlarken dikkat etmeniz gerekenler:
1. Tahıl ve Pişmiş Tahıllar: Bebek maması, anne sütü veya su ile karıştırarak bebeğinizin yutması için uygun kıvama getirin.
2. Sebzeler ve Meyveler: Yumuşak ve pürüzsüz olacak şekilde ezin veya püre haline getirin.
3. Sert Sebzeler ve Meyveler: Elma ve havuç gibi sert yiyecekleri, kolayca ezilebilir veya püre haline getirilebilir hale gelene kadar pişirin.
4. Yiyeceklerin Hazırlanması: Yiyecekler, bir çatal ile kolayca ezebileceğiniz yumuşaklıkta olana kadar pişirilmelidir.
5. Et, Kümes Hayvanları ve Balıklar: Pişirmeden önce tüm yağları, derileri ve kemikleri çıkarın.
6. Meyve Çekirdekleri ve Sert Çekirdekler: Meyvelerden çekirdek ve sert çekirdekleri çıkarın ve ardından küçük parçalara kesin.
7. Yumuşak Gıdalar: Yumuşak yiyecekleri küçük parçalara veya ince dilimlere ayırın.
8. Küçük Yuvarlak Gıdalar: Üzüm, kiraz, çilek ve domates gibi küçük yuvarlak yiyecekleri küçük parçalara ayırın.
9. Tam Tahıllar: Buğday, arpa, pirinç ve diğer tam tahılların tanelerini pişirip ince öğütün veya iyice ezip püre haline getirin.
Hijyen
Hijyen, bebeklerin katı gıdalara geçiş sürecinde özellikle dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. İyi hijyen uygulamaları, gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesinde kritik rol oynar. Gıdaların hazırlanışı ve sunumu sırasında hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. Gıdaların temiz ve taze olmasına özen gösterilmelidir. Kullanılan ekipmanlar güzelce yıkanmalıdır. Güvenliğinden emin olunmayan ürünlerin tüketilmesine izin verilmemelidir. Çiğ ve pişmiş gıdalar ayrı saklanmalı ve pişmiş gıdaları hava geçirmeyen kaplarda ve uygun sıcaklıkta (buzdolabında) saklanmalıdır.
3- Bebeğin Beslenme Deneyimine Saygı ve İletişim
Bebeğin İlgi ve Tepkileri
Bebeklerin katı gıdalara olan ilgisi ve tepkileri farklılık gösterebilir. İlk denemelerde yemeyi reddetmeleri normaldir. Bebeğin ilgisini çekecek şekilde gıdalar sunmak ve sabırlı olmak önemlidir. Özellikle başlarda bebeğinize bol bol zaman tanıyın. Çevrenizde bebeğinizin ilgisini dağıtacak telefon veya televizyon bulundurmayın.
Katı Gıda ile Beslenme Sırasında İletişim
Beslenme sırasında bebekle göz teması kurmak ve ona konuşmak, beslenme deneyimini daha pozitif ve etkileşimli hale getirebilir. Bebeğinizin yemekleri ile de iletişim kurmasına izin verin. Bırakın kaşığını tutsun ve yemekleri denemek için ellerini kullansın. Bebeğiniz her zaman sizi yansıtır, siz de birlikte yiyerek bebeğinize “yeme” işleminin nasıl olduğunu gösterin.
Bebeğinizi gıdaya rahat erişebileceği bir şekilde, çok zorlanmadan ulaşabileceği şekilde oturtmalı ve gıdayı sunmalısınız. Herhangi bir negatif etki yaratacak durumlardan bebeğinizi koruyun.
Katı gıdaya geçiş süreci, bebekler için yeni bir keşif dönemidir. Bu dönemde sağlanan destek ve gösterilen sabır, bebeklerin sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarında büyük rol oynar. Ailelerin ve bakıcıların, bebeklerin bireysel ihtiyaçlarına ve tepkilerine duyarlı olmaları, bu sürecin daha sorunsuz ve olumlu geçmesini sağlar.
Kaynaklar:
· NHS Online, Your baby's first solid foods, 03.11.2022
· CDC Online, When, What, and How to Introduce Solid Foods, 27.07.2023
· T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Bebek Beslenmesi 2023
· Mayo Clinic Online, Solid foods: How to get your baby started, 27.11.2021
· Unicef Online, Feeding your baby: When to start with solid foods,
Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi, Çocuk Beslenmesi, 2023
Comments